یکی از مشکلات دانشجویان در مقطع کارشناسی‌ارشد، انتخاب موضوع پژوهش است. این کار در نگاه اول ساده است اما وقتی در عمل می‌خواهید موضوعی برای پژوهش انتخاب کنید با چالش‌های زیادی مواجه می‌شوید. برای من، انتخاب موضوع پژوهش طی فرایندی نسبتا طولانی انجام شد که در ادامه بیان می‌کنم.
معمولا موضوع از دو راه می‌تواند به دست بیاید. اول مشکلی یا سوالی است که آن را لمس کرده‌اید، ذهن شما را درگیر کرده و قصد دارید با انجام پژوهشی آن را حل کنید. و راه دوم نیز انتخاب حوزه مورد علاقه، مطالعه در آن حوزه و شناخت شکاف‌های پژوهشی در آن حوزه است. که من برای انتخاب موضوع پژوهش کارشناسی ارشدم از راه دوم استفاده کردم.
در ابتدای مقطع کارشناسی ارشد قصد داشتم در حوزه کتابخانه‌های سبز پژوهش کنم اما هر چه گذشت و با مشورت با برخی از اساتیدم، تصمیم گرفتم حوزه پژوهشی دیگری را برگزینم. با مطالعاتی که در آن مقطع داشتم، علاقه زیادی به حوزه بازاریابی کتابخانه داشتم. با این حال، پژوهش‌های انجام شده در حوزه بازاریابی کتابخانه در ایران عمدتا روی مدل‌های 4p بود که من چندان علاقه‌ای به تکرار آنها نداشتم.
در ابتدا با جستجویی در کتابخانه ملی سعی کردم همه کتاب‌های مرتبط با بازاریابی کتابخانه را خریداری و مطالعه کنم. کتاب‌هایی مثل بازاریابی در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی از رضا بصیریان، خدمات انتفاعی در کتابخانه و مراکز اطلاع رسانی، هنر هشتم در کتابخانه‌ها، درآمدی بر بازاریابی کتابخانه، بازاریابی اطلاعات، بازاریابی محتوایی، شبکه‌های اجتماعی: تاملی بر نقش آنها در کتابخانه و مفاهیم بازاریابی خدمات اطلاع رسانی کتابخانه. هرچند که مطالعه این منابع کمک زیادی به انتخاب موضوع پایان نامه نکرد، اما دید خوبی نسبت به موضوع بازاریابی کتابخانه به من داد.
پس از آن سعی کردم تمامی مقالات فارسی و لاتین در حوزه بازاریابی کتابخانه و بازاریابی در شبکه‌های اجتماعی را جمع‌آوری و مطالعه کنم. همچنین با عضویت و ایجاد الرت در گوگل اسکالر و پایگاه اطلاعاتی امرالد، سعی کردم در جریان منابع جدید نیز قرار بگیرم. در طول همین مطالعات بود که روزی مقاله‌ای جدید از طریق گوگل الرت برایم ارسال شد که به موضوع مشارکت کاربران در شبکه اجتماعی فیسبوک کتابخانه‌های عمومی آمریکا پرداخته بود. مقاله را دانلود کردم و مشتاقانه شروع به مطالعه کردم و همزمان نیز آن را برای خودم ترجمه میکردم. بعد از مطالعه کامل مقاله فکر کردم که با توجه به استفاده کتابخانه‌های عمومی ایران از اینستاگرام، می‌شود چنین کاری را در ایران و روی اینستاگرام انجام داد. پیشنهاد اولیه را با دکتر زره ساز درمیان گذاشتم و ایشان هم استقبال کردند. سپس شروع کردم و با کلیدواژه‌های جدیدی مثل مشارکت کاربر به دنبال مقالات این حوزه گشتم و آنها را پیدا کردم. البته خوشبختانه همان مقاله مرور کاملی نیز بر تمامی مقالات مرتبط پیش از خود کرده بود و این کارم را برای احاطه بر پیشینه پژوهش راحت تر می‌کرد. در نهایت و با مطالعه بر روی سایر منابع پروپوزال اولیه را درباره بررسی رابطه بین محتوای ارائه شده در صفحات اینستاگرام کتابخانه های عمومی ایران و مشارکت کاربران آنها نوشتم و با کمک استاد راهنما، دکتر زره ساز آن را نهایی کردم.
همه آنچه که گفته شد، تنها تجربه شخصی من از انتخاب موضوع پژوهش پایان نامه کارشناسی ارشدم بود و الزاما ممکن است درست نباشد؛ اما فکر کردم که به اشتراک گذاری آن با دانشجویانی که در ابتدای راه نوشتن پایان نامه هستند می‌تواند به آنها در مسیر انتخاب موضوع پژوهششان کمک کند. به نظر من، نکته مهم در انتخاب موضوع پژوهش این است که علاوه بر جدید بودن و به‌روز بودن حوزه پژوهش، به نیاز جامعه پژوهش به انجام پژوهش نیز توجه شود. به عبارت دیگر در انتخاب موضوع پژوهش به این فکر کنید که آیا جامعه مخاطب شما، مشتاق به اطلاع از نتایج پژوهش شما دارد و آیا این نتایج می‌تواند در بهبود عملکرد یا وضعیت کاری او کمک کند؟
من هم باید از بین دو موضوع “طراحی وبسایت برای کتابخانه ها” و “بازی در کتابخانه” یکی را انتخاب میکردم. اما نقطه عطف نگارش پایان نامه همان پیدا کردن مقاله ی کلیدی است که موضوع دقیق پایا نامه را مشخص میکند.
دقیقا من هم می میخواستم به همین نکته اشاره کنم که مطالعه و روزآمدی در خواندن مقالات لاتین خیلی به انتخاب موضوع کمک میکنه