پس از شیوع کرونا و ممنوعیت تجمع افراد، آموزش و یادگیری به یکی از چالش های اساتید دانشگاه، دانشجویان و علاقه مندان به یادگیری تبدیل شد. باوجود اینکه در سال های اخیر وبینار های آنلاین آموزشی نیز رونق داشته اند اما در فضای دانشگاهی هنوز به خوبی جا نیفتاده بودند و بسیاری از ما همچنان ترجیح می دادیم که در یک محل فیزیکی و به صورت رو در رو یادگیری را تجربه کنیم. در چنین شرایطی، بستر های مختلفی برای آموزش شکل گرفتند. برخی از فضاهای آموزش آنلاین مانند اسکای روم، ای سمینار و … استفاده کردند و برخی دیگر نیز با استفاده از شبکه های اجتماعی نظیر اینستاگرام به آموزش و یادگیری پرداختند.
دیروز با یکی از کتابداران ایرانی شاغل در استرالیا صحبت می کردم و بحثمان در رابطه با گفتگو های حرفه ای و آموزشی از طریق لایو اینستاگرام بود که ایشان نکته قابل توجهی گفتند. عقیده ایشان این بود که اینستاگرام یک شبکه اجتماعی است و کاربرد سرگرمی دارد و نباید از آن به عنوان ابزاری برای آموزش و به خصوص آموزش مباحث بنیادی و عمیق دانشگاهی استفاده کرد. ایشان همچنین مثالی از استرالیا می زدند و می گفتند که در همین دوران کرونا اکثر آموزش های مجازی در استرالیا از طریق فضاهای آموزشی آنلاین همچون زوم انجام شده است.
تجربه شخصی من در استفاده از وبینار ها و آموزش مجازی به مدت ها پیش از کرونا برمیگشت و به شخصه از آموزش در وبینار های مجازی استفاده زیادی کرده بودم. اما آنچه در پاسخ به این دوست کتابدار به نظرم رسید این بود که علارقم اینکه کاملا با ایشان موافق هستم که اینستاگرام به عنوان یک شبکه اجتماعی محیط مناسبی برای ارائه بحث های عمیق آموزشی و آکادمیک نیست اما راحتی استفاده از اینستاگرام برای برگزار کنندگان و مخاطبان، بدون هزینه بودن آن، عدم نیاز به نصب برنامه های کمکی برای اجرای آن (برخی از محیط های برگزاری کلاس آنلاین نیاز به نصب برنامه های کمکی دارند) و در نهایت داشتن مخاطبان بیشتر باعث شده است که در ایران از اینستاگرام برای آموزش مجازی استفاده شود.
با این حال پاسخی که دریافت کردم من را به تامل و تفکر واداشت و به همین دلیل تصمیم گرفتم این مطلب را با دوستانم هم به اشتراک بگذارم و نظرات دیگران را هم در این رابطه جویا شوم. پاسخ این کتابدار کتابخانه عمومی استرالیا این بود که این اساتید دانشگاه و افراد شاخص هستند که باید برای سایر افراد جامعه خط و مشی تعیین کنند نه اینکه از فضای غالب در جامعه تبعیت کنند. در واقع اگر این پیش فرض را قبول کنیم که شبکه اجتماعی، شبکه اجتماعی است و صرفا فضایی برای سرگرمی و لذت بردن است و نه فضای جدی آموزشی، و بپذیریم که محیط مناسب برای آموزش آنلاین، محیط های وبینار گونه هستند که همان حالت کلاس آموزشی را نیز برای افراد تداعی می کنند، پس صرف اینکه چون غالب افراد در اینستاگرام حضور بیشتری دارند و از این محیط برای آموزش استفاده می کنند استدلال درستی برای آموزش در اینستاگرام نیست.
آنچه که در طی این چند ماه خود من نیز متوجه آن شدم این است که شاید در ابتدا افراد زیادی از گفتگو های لایو اینستاگرامی استقبال می کردند، اما به مرور به نظر می رسد که بسیاری از افراد دیگر آن میل و رغبت اولیه را برای آموزش در این محیط ندارند. ضمن اینکه حضور در شبکه اجتماعی مانند اینستاگرام و آن هم با ابزاری مثل موبایل، با حواس پرتی هایی که این برنامه ها برای مخاطب ایجاد می کنند باعث می شود که افراد تمرکز لازم را برای یادگیری نداشته باشند. البته من معتقدم که استفاده از لایو اینستاگرام برای گفتگو های صمیمانه یا حتی گپ و گفت پیرامون موضوعات نه چندان جدی مفید است اما برای موضوعات حرفه ای، آکادمیک و عمیق مثل روش تحقیق و پایان نامه نویسی چندان مناسب نیست. به عبارت دیگر بهتر بود که از همان ابتدا، شیوه آموزش مجازی بر اساس کلاس های آنلاین و وبینار ها پایه گذاری می شد و از شبکه های اجتماعی نیز صرفا برای ارتباطات دوستانه و صمیمانه استفاده می شد. البته متاسفانه سابقه نشان داده است که نحوه استفاده ایرانیان از شبکه ها و رسانه های اجتماعی معمولا برخلاف سایر جهان بوده است. برای مثال تلگرام نیز به عنوان یک شبکه اجتماعی زمانی برای ارتباطات درون سازمانی، انتقال اسناد و نامه های اداری و اهداف آموزشی استفاده می شد و همچنان هم می شود، درحالی که شاید در سایر کشور ها چنین کاربردی نداشته باشد.
سلام.
به موضوع خیلی خوبی پرداختید. آفرین به شما.
راستش من هم فکر میکنم اینستاگرام فضای خیلی مناسبی برای مباحث جدی و طولانی نیست و به شخصه تا آخر هیچ لایوی نتونستم بمونم. ترجیح میدم فیلم گفتگوهای اینطوری را دانلود کنم و هر وقت سرم خلوت بود ببینم و حتی جاهایی که لازمه یادداشت کنم. این طوری بیشتر هم توی ذهنم میمونه.
فکر کنم، اگر وقت بذاری و تا آخر یک لایو مهم و جدی هم همراهی کنی اما بعید میدونم چیز زیادی دستگیرت شود و نیازه دوباره مباحثو گوش بدی که با این حساب زمان زیادی را باید صرف کنی که توی ان زمان میتونی به یک کار دیگه بپردازی.
موفق باشید.
سلام
ممنون از لطفتون
همینطوره واقعا چون ادم به اینستاگرام بیشتر نگاه فان داره و انگار هیچ وقت نمیتونه اونجا یه کار جدی و عمیق مثل آموزش روش تحقیق انجام بده!
ضمن اینکه این مدت هم انقدر این لایو ها زیاد شدن که نمیدونی کدوم رو ببینی. من خودم یه عالمه ذخیره کردم که ببینم هیچ وقتم وقت نمیشه خخخ