چند سالی است که بازار کتابخوان‌های الکترونیکی در ایران شکل گرفته و فرهنگ خواندن کتاب الکترونیکی را آرام آرام بین کتابخوان‌ها جاانداخته‌اند. هرچند که کتاب الکترونیکی جای کتاب چاپی را پر نمی‌کند و اساسا قرار هم نیست که جایگزین کتاب چاپی باشد؛ اما مزایای آنها مثل همیشه همراه بودن و ارزان‌تر بودنشان باعث شده تا بیشتر و راحت‌تر از قبل کتاب بخوانیم. از ده ماه پیش که پای کرونا به زندگیمان باز شد، بیشتر از قبل به اپلیکیشن‌های کتابخوانی احساس نیاز کردیم و در روز‌هایی که کتابفروشی‌ها و کتابخانه‌ها از دسترس خارج شده بودند، اپلیکیشن‌های کتابخوان، همراه کتابخوانی‌مان بودند.
با توجه به محدودیت‌های کتابخانه‌ها در ارائه خدمات به کاربران و بسته بودن در‌های کتابخانه به روی آنها در این مدت، شناخت این سامانه‌ها و اپلیکیشن‌های دسترسی به کتاب، معرفی آنها به کاربران برای رفع نیاز‌های اطلاعاتی‌شان و حتی اطلاع‌رسانی تخفیف‌ها و کتاب‌های رایگان این سامانه‌ها یکی از وظایف جدید کتابداران است. یکی از این اپلیکیشن‌های کتابخوانی، کتابخوان همراه پژوهان است که کتاب های الکترونیکی در حوزه علوم اسلامی و انسانی را با رعایت حق کپی رایت و به صورت قانونی ارائه می‌کند.
معرفی این سامانه از آن جهت اهمیت دارد که مخاطبان اصلی این کتابخوان الکترونیکی، پژوهشگران و علاقه‌مندان به مطالعه در حوزه علوم اسلامی و علوم انسانی هستند و این اپلیکیشن از جهت تمرکز بر این موضوعات منحصر به فرد است. به عبارت دیگر، بسیاری از کتاب‌ها و مجلات پژوهشی ارائه شده در این سامانه تنها در کتابخوان همراه پژوهان به صورت الکترونیکی منتشر شده‌اند و در هیچ سامانه دیگری وجود ندارند. به همین جهت و با توجه به اهمیت حوزه علوم انسانی و اسلامی در بین پژوهشگران و کاربران شهر قم، آشنایی با این ابزار کتابخوانی اهمیت ویژه‌ای دارد.
کتابخوان همراه پژوهان، در سال 1393 توسط اداره فناوری اطلاعات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم) طراحی و پیاده‌سازی شده است و هسته اولیه کتاب‌های آن نیز شامل کتاب‌های انتشارات‌های مختلف وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی همچون انتشارات بوستان کتاب و پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی می‌شود. با این حال، در حال حاضر بسیاری از انتشارات‌های دیگر در حوزه علوم انسانی و اسلامی نیز کتاب‌های خود را در این سامانه عرضه می‌کنند. از نظر آماری، تاکنون 100 ناشر معتبر با پژوهان همکاری داشته‌اند و حاصل این همکاری، 6000 کتاب موجود در این سامانه است که در اختیار حدود 50 هزار کاربر پژوهان قرار دارد.
ویژگی متمایز دیگر این سامانه، ارائه امکانات ویژه برای پژوهشگران در استفاده از کتاب‌ها است. از جمله این امکانات، قابلیت جستجو در چندین سطح است که مهدی دانش پژوه یکی از مدیران این سامانه اینگونه آن را توضیح داده است: «کتابخوان‌پژوهان در سه سطح امکان جست‌وجو را برای کاربران فراهم می‌کند؛ اول امکان جست‌وجو در صفحه است که کاربر می‌تواند کلمه مورد نظر خود را در صفحه‌ای که مطالعه می‌کند، جست‌وجو کند. دوم جست‌وجوی عبارت در کل کتاب است و در نهایت این امکان برای کاربر وجود دارد که عبارت مورد‌نظر خود را در کتاب‌هایی که قبلا مطالعه کرده است، در کتابخانه جست‌وجو کند و مطالب مشابه به او از کتاب‌های دیگر پیشنهاد داده می‌شود. با توجه به ابزارهای پژوهشی که در کتابخوان‌پژوهان قرار داده شده، این امکان برای پژوهشگر فراهم است که بتواند از تمام یادداشت و هایلایت‌هایی که انجام داده است، خروجی بگیرد. همچنین خروجی‌های کاربردی برای پایان‌نامه نیز تولید می‌شود که دیگر نیازی نباشد که اطلاعات کتاب‌شناسی توسط کاربر مجدد نوشته شود. ویژگی دیگری که کتابخوان‌پژوهان نسبت به سایر کتابخوان‌های موجود دارد، این است که شماره صفحات را نگه می‌دارد و با بزرگ و کوچک‌شدن فونت کلمات، صفحات به‌هم نمی‌خورد و این ویژگی از نظر رفرنس‌دهی در کارهای پژوهشی بسیار کاربردی است».
این سامانه .علاوه بر امکانات پژوهشی، بسیاری از امکانات عمومی لازم برای کتابخوانی همچون هایلایت کردن و اشتراک گذاری متن کتاب در شبکه‌های اجتماعی را نیز دارد. همچنین قیمت کتاب‌های آن نیز به نسبت سایر اپلیکیشن‌های کتابخوانی بسیار کمتر به نظر می‌رسد. آشنایی با کتابخوان همراه پژوهان و نرم افزارهای کتابخوانی همانند آن و معرفی آنها به کاربران در دورانی که دسترسی به کتاب‌ها به صورت چاپی برای پژوهشگران و کاربران دشوار است، می‌تواند در برطرف کردن نیاز اطلاعاتی و جلب رضایت آنها موثر باشد.
منتشر شده در فصلنامه علمی دانشجویی دریچه اطلاعات؛ دانشگاه قم
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.