آینده کتابخانه های عمومی؛ فرصت تعامل جوامع محلی

ریوکا ساس، مدیر کتابخانۀ عمومی ساکرامنتو در سخنرانی در سال 2010 با موضوع «آیندۀ کتابخانه‌های عمومی»، ویژگی هایی برای کتابخانه های عمومی در آینده را شرح می دهد که بازخوانی آن در سال 2024 نکات جالبی را دربردارد.

خانم ساس در این سخنرانی که در رویداد تداکس ایراد شده است، به اهمیت تغییر نگرش مردم، نسبت به نقش کتابخانه های عمومی در آینده اشاره می کند. او با تاکید بر این نکته که منبع اصلی مردم برای دریافت اطلاعات، به جای کتابخانه های عمومی، اینترنت است؛ کتابخانه های عمومی در آینده را مکانی برای به اشتراک گذاشتن ایده ها، گفتگو و بحث های مدنی می داند.

از دیدگاه مدیر کتابخانۀ عمومی ساکرامنتو، کتابخانه های آینده، محلی برای ترویج انواع سواد های سنتی و جدید، آموزش فناوری های روز، مکانی برای بحث و گفتگو در مورد عقاید متفاوت افراد و به طور کلی مکانی است که افراد می توانند در آن مشکلات معمول و غیرمعمول روزانه خود را به کمک یکدیگر حل کنند.

حالا ما در آینده ایم و 14 سال پس از این سخنرانی می توانیم ارزیابی از وضعیتی که کتابخانه های عمومی در آن قرار دارد داشته باشیم.

متاسفانه تا همین چند سال پیش، کتابخانه عمومی صرفا محلی برای امانت کتاب بود و آنچه که خانم ساس در این سخنرانی آن را «تغییر نگرش» خوانده است، تنها چند سالی است که در حال انجام است و با وجود تلاش های انجام شده در سطح مدیریتی و عمومی، هنوز بسیاری از مردم و مسئولان با شنیدن اسم کتابخانه عمومی، فضایی ساکت و کارکرد امانت و مطالعه کتاب را در ذهن دارند.

همچنین، بسیاری از کتابخانه عمومی در ایران هنوز هم کاملا محلی برای گفتگو و بحث های مدنی نیستند. بسیاری از محدودیت های سیاسی و ترس ناشی از از دست دادن جایگاه، باعث شده تا جای بحث و گفتگو درباره بسیاری از مسائل در کتابخانه عمومی نباشد.

در حوزه آموزش فناوری های روز و روزآمد سازی مردم نسبت به فناوری های ارتباطات و اطلاعات، کتابداران همچنان نقشی برای خود قائل نیستند و شاید خود آنها نیز چندان در این زمینه آموزش لازم را دریافت نکرده اند.

یک نمونه موفق از فعالیت های کتابخانه های عمومی به عنوان محلی برای تعامل جوامع محلی که به شخصه شاهد آن بوده ام، نشست کتابخوان کتابخانه عمومی آیت الله خامنه ای قم بود که در ابتدا با 5 نفر و اکنون با جمعیتی بیش از 60 نفر در حال تشکیل است و به محلی برای تعامل و دورهمی افراد از قشر های مختلف تبدیل شده تا کتابهایی که خوانده اند را با هم به اشتراک گذاشته و در مورد مسائل روز صحبت کنند.

واقعیت آن است که بسیاری از آنچه که در مورد آن صحبت شد، بستگی به دیدگاه و خلاقیت کتابداران در کتابخانه دارد، جایی که متاسفانه در بسیاری از مواقع خود کتابداران نیز به این نوع نگاه در مورد کتابخانه نرسیده اند و یا آنقدر درگیر انجام بخشنامه ها و کار های روزانه هستند که جایی برای این فعالیت ها باقی نمانده است.