بردهوپر، ویراستار کتاب های بزرگسالان در نشریه بوک لیست در کتاب جامع «چگونه مرور کتاب بنویسیم؟» با نگاهی کاربردی ما را با دنیای جدیدی در حرفه کتابداری یعنی مرورنویسی آشنا می کند.
هوپر تحصیل کرده رشته کتابداری است (مدرک کارشناس ارشد علم اطلاعات و دانش شناسی) و در نشریه بوک لیست که نشریه مرورنویسی برای عموم و کتابداران عمومی و آموزشگاهی است و توسط انجمن کتابداری آمریکا در شیکاگو منتشر می شود، کار می کند. نشریات مرورنویسی، کتاب های ارسال شده توسط ناشران را مطالعه و برای آنها مرور می نویسند که این مرور ها بسته به نوع آنها می تواند باعث افزایش دیده شدن و فروش آنها شود.
هدف اصلی کتاب آموزش مرورنویسی است و به عبارت دیگر می توان آن را دستنامه ای جامع برای مرورنویس شدن دانست که کمک می کند در درجه اول متوجه شوید که آیا مرورنویسی شغل مورد علاقه شما هست یا نه؟ و دوم اینکه چگونه باید مرورنویس شویم؟
یکی از ویژگی های مهم کتاب این است که نویسنده علاوه بر تحصیلات مرتبط، سال ها تجربه کار مرور نویسی دارد و در کنار اینها نیز سابقه زیادی کارگاه آموزشی و تدریس مرورنویسی که همین امر باعث شده تا آنچه که او در کتاب مرور نویسی ارائه می کند بسیار قابل اتکا و مهم باشد.
کتاب در هشت فصل به نگارش در آمده است که در ادامه در مورد هر یک از فصل ها توضیح مختصری می‌دهم.
1.بازاریابی از طریق مرورنویسی
در سخن ناشر به درستی به این نکته اشاره شده است که یکی از مشکلات بسیاری از خوانندگان کتاب این است که نمی دانند چه کتابی بخوانند. اگر بخواهم دقیق تر بگویم، با وجود تعداد زیاد کتاب های منتشر شده و وقت کم، پیدا کردن مناسب ترین کتاب که مانع از هدر رفتن وقت و هزینه شود کار راحتی نیست.
یکی از وظایف و کارکرد های کتابخانه ها نیز مشاوره خواندن و کمک به انتخاب کتاب توسط کاربران است که به بازاریابی کتابخانه نیز کمک می کند. بسیاری از کاربران از کتابداران این انتظار را دارند که در انتخاب کتاب راهنماییشان کنند و طبق منابعی که پیش از آن خوانده و از آن لذت برده اند، منابع جدیدی را به آنها معرفی کنند. کتابداران می توانند از طریق تابلو اعلانات کتابخانه، وب سایت، جزوه، وبلاگ، باشگاه کتاب و حتی شبکه های اجتماعی، کاربران را با عناوین تازه بازارنشر و کتابخانه آشنا کنند. نکته مهمی که نویسنده در این بخش اشاره می کند این است که در نوشتن این نوع مرور ها باید به ساده نویسی و داشتن رویکرد محاوره و عامیانه توجه داشت.
2. تفاوت های مرور و نقد
- مرور و نقد با هم متفاوت هستند. مرور برداشت اولیه از طرح کلی قلمرو است. مرور کلی تر و فراگیر تر است و به اندازه نقد درباره مسئله مشخصی نیست و در یک جمله مرور نوعی براندازکردن است. برخلاف مرور، نقد کانون مشخصی دارد و بر روی یک ویژگی، خصوصیت و مشخصه تمرکز می کند.
- به علاوه، مرور ارزیابی یک منبع جدید است در حالی که نقد می تواند در مورد کتابی که چندین سال پیش منتشر شده باشد.
- مخاطب نقد و مرور متفاوت هستند. مخاطب نقد، محققان یا خوانندگان جدی هستند که می خواهند به عمق یک موضوع پی ببرند، اما مرور برای خوانندگان عام که قصد آشنایی با کتاب و انتخاب آن را دارند نوشته می شود و ارزیابی سطحی از آن است.
- طول و تعداد کاراکتر مرور، کوتاه تر از نقد است.
مرور حیطه کامل کتاب را مشخص و حد و مرز آن را شناسایی می کند.
3. دو نوع مرور: قبل از انتشار و بعد از انتشار
مرور پیش از انتشار، از نسخه های صفحه آرایی نشده کتاب ها که توسط ناشران برای مرورنویسان ارسال می شود، انجام میشود. این مرور ها به کتابداران و کتابفروشان کمک می کند تا با کتاب های جدید آشنا شده و آنها را برای کتابخانه یا کتابفروشی خود سفارش دهند. نوع دیگر مرور نیز همزمان یا بعد از انتشار کتاب و برای استفاده از مخاطبان بالقوه کتاب منتشر می شود. بنابراین مرور های پیش از انتشار به نکاتی اشاره می کند که یک کتابدار یا کتابفروش برای خرید یا نخریدن آن کتاب به آن نیاز دارد، در حالی که مخاطب مرور های بعد از انتشار مخاطبان و کتاب خوان ها هستند.
در مرور کتاب یا عنوان غیرچاپی تحت بررسی با آثار یا نویسندگان دیگری با ماهیت یا سبک مشابه مقایسه می شود که این امر به کتابدار در مشاوره خوانندگان کمک شایانی می کند.
کتابداران هنگام مطالعه مرور کتابها و تصمیم برای خرید آنها باید به دو نکته توجه کنند:
اول. اینکه آیا این کتاب ها دارای محبوبیتی آنی و زود گذر نزد عموم مردم هستند؟ بنابراین باید آنها را فورا سفارش داد و بی درنگ در مجموعه قرارداد و حتی شاید بیشتر از یک نسخه از آنها نیاز باشد.
دوم. یک کتابدار باید همیشه نسبت به جمع آوری کتاب هایی هشیار باشد که دارای ارزشی ماندگارتر در کل مجموعه کتابخانه هستند مثل کتاب های آموزش تعمیرات خانه، زندگی نامه جدید و ضروری، یک رمان ماندگار و….
میشه یه کتاب خوب بهم معرفی کنید؟
4. مرور کتاب چه محتوایی دارد؟
هر مرور کتاب، چه بلند باشد و چه کوتاه، باید به دو پرسش پاسخ دهد:
الف. کتاب در مورد چیست؟
پاسخ به این پرسش، بخش بیشتری از مرور را به خود اختصاص می دهد. نوشتن در مورد چیستی کتاب می تواند بسیار ساده و روشن باشد، البته در صورتی که کتاب به راحتی قابل فهم باشد و مرورنویس هم با موضوع مورد نظر آشنا باشد.
ب: تا چه حد خوب است؟
در مورد کتاب های غیرداستانی، خوب بودن کتاب در درجه اول به این بستگی دارد که خواننده آن عام است یا خاص؟ برای مثال کتاب های پژهشی را باید با معیار های پژوهشی دانشگاهی سنجید. اگر کتاب برای مخاطب عام باشد، مرورنویس باید به این پرسش پاسخ دهد که آیا خواننده از اتفاقات اصلی آگاه می شود؟ آیا خواننده از این اطلاعات مهم از طریق بیانی روان و منظم آگاه می شود یا باید با نویسنده کلنجار برود تا این اطلاعات لازم را به دست آورد؟
در مورد کیفیت رمان، باید پنج عنصر اصلی داستان یعنی شخصیت ها، پی رنگ، مضمون، زمینه و سبک مورد بررسی قرار گیرند که توضیح هر یک از آنها به طور مفصل و با مثل در کتاب ذکر شده است.
5. مرور خوب چه ویژگی هایی دارد؟
الف. سرزنده باشید. خسته کننده بودن مرور، هم خواننده را نسبت به مطالعه مرور بی علاقه می کند و هم در علاقه او به کتاب تاثیر می گذارد. سرزندگی در نوشتن مرور لزوما به معنی شوخ طبعی نیست. شوخ طبعی در مرور باید به جا باشد و در صورتی اتفاق بیفتد که خود کتاب نیز شوخ طبعانه باشد. به عبارت دیگر مرور باید با کتاب هم لحن باشد که به آن تناسب میان لحن کتاب و مرور گفته می شود.
ب. جدی باشید. جدی بودن با سرزنده بودن تناقضی ندارد، بلکه یک مرور می تواند در عین جدی بودن، ملال آور نباشد. مرور نویس می تواند واژگانی پرانرژی برگزیند و جملاتی قوی و نیرومند خلق کند.
ج. تحقیر ممنوع. مرور جایی برای تحقیر نیست و نباید در نوشتن مرور و ارزیابی انتقادی، نگرش تحقیرآمیز داشت.
د. ورود افراد خجالتی ممنوع. مرورنویس باید استوار باشد و بدون هیچ گونه ابهامی به پرسش های اصلی مرور پاسخ دهد.
ه. لطفا سخنرانی نکنید. مرور باید با زبانی با طراوت و پرمغر بیان شود نه با لحنی خطابه وار.
و. مسئله سیب و پرتقال. یک مرور خوب آن است که کتاب را براساس دیگر کتاب های هم رده خودش مورد قضاوت قراردهد، یعنی سیب را با سیب مقایسه کند نه با پرتقال.
ز. دوست داشتنی بودن یا نبودن شخصیت اصلی. مرور نویس می تواند رمانی را بخاطر عرضه نکردن شخصیت اصلی دوست داشتنی یا نبودن تعداد کافی از شخصیت های دوست داشتنی مورد انتقاد قرار دهد، اما از سویی دیگر هم باید مراقب باشد که به خاطر این مسئله نگوید رمان خوب نیست.
ح. از مرور منفی خودداری کنید. مرورنویس نباید بگوید کتاب اصلا خوب نیست و نباید آن را خواند اما می تواند برخی نظرات منفی در مورد آن را ارائه کند. در بسیاری از موارد، ویراستاران مرور، مرور های منفی را غیرقابل انتشار می دانند. به عنوان قانون کلی، کتاب هایی را که زیاد خوب از آب در نیامدند را نباید مرور کرد و بهتر است در مورد کتاب هایی که خوشتان آمده مرور بنویسید تا دیگران هم خوانند و لذت ببرند.
6. مرورنویس خوب چه ویژگی هایی دارد؟
هوپر معتقد است که سه ویژگی مهم و لازم برای مرور نویسی نیاز است:
- تجربه در خواندن کتاب؛ زیاد خواندن و متنوع خواندن.
برای تبدیل شدن به یک مرورنویس خوب، باید یاد بگیرید که چگونه با نگرشی انتقادی و نه صرفا برای لذت، کتاب بخوانید. درواقع خوانش انتقادی معمولا با کاهش نسبی در لذت ناب خواندن همراه است.
- تجربه در مرورخوانی
- و تجربه در مرورنویسی
علاوه بر این سه مورد، مهارت مناسب در نوشتن نیز برای تبدیل شدن به مرورنویس موفق بسیار ضروری است. مهارت مناسب در نوشتن، توانایی بیان منظور با زبانی منسجم است که هم رنگ و لعاب دارد و هم در عین حال، گزاف نویسی نیست.
گاهی مرورنویسان ناخودآگاه درگیر عادت ناخوشایند رقابت با کتاب می شوند. به این معنی که میل دارند تا با استعداد نویسندگی خودشان، خواننده مرور را تحت تاثیر قرار دهند. غافل از اینکه باید تنها مرور بنویسند تا خلاقیت کسی دیگر را مورد ارزیابی انتقادی قرار دهند.
مرورنویس خوب، نظرات و عقاید شخصی را در کار حرفه ای خود دخیل نمی کند. مرورنویس هرگز نباید از کسی بخاطر انتشار کتابش بیزار باشد. مرورنویس خوب نمی تواند معتقد باشد که تمام صنعت انتشارات فاسد و بیش از حد تجاری شده و به منزلت فرهنگی پشت کرده است. مرورنویس خوب صرفا به این دلیل که کتاب مورد علاقه او نیست، آن را مورد انتقاد قرار نمی دهد.
در مرور، درخت ها را تحلیل کنید، اما همیشه به ماهیت کلی جنگل هم دقت داشته باشید، چرا که نهایتا تاثیرگذاری کلیت جنگل مهم تر از مزایا و معایب هر تک درخت است.
علاوه بر این شش فصل، کتاب دو فصل دیگر با عنوان های برگزاری کارگاه های مرورنویسی و نوشتن مرور کتاب گویا نیز دارد که مطالب آن برای علاقه مندان به این دو حوزه بسیار کاربردی است اما از آنجا که حداقل در این مقطع زمانی برای من چندان کاربردی نبود، آن را موشکافانه نخواندم و بنابراین خلاصه ای از آن در اینجا نیاوردم.
این کتاب در سال 1396 و با حمایت نهاد کتابخانه های عمومی کشور و توسط انتشارات ترجمان با ترجمه بسیار خوب علیرضا شفیعی نسب منتشر شده است.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.