بیست و هشتم سپتامبر، روز جهانی مصرف کننده سبز، می تواند زمانی برای تفکر درباره چگونگی مصرف و  تاثیر تصمیمات خرید ما بر محیط زیست باشد. هر چند که تا زمانی که مصرف وجود دارد، آلودگي نيز وجود خواهد داشت، ولي مي توان با اتخاذ گزینه های سبز،آن را در حد قابل قبول و مجازي نگه داشت (محمدیان و تخاثی، ۱۳۹۰). تاکید روز جهانی مصرف کننده بر افزایش آگاهی، اهمیت بازیافت و کاهش مصرف و تولید زباله است.

زیاد مصرف می کنیم؟

برای آنکه به اهمیت روز جهانی مصرف کننده پی ببریم شاید بهتر باشد تا چند آمار را مرور کنیم.  هر روزه۲۰۰ کیلومترمربع از جنگل های جهان برای تامین نیاز های انسان ها از بین می روند. همچنین هر روزه ۱۷ میلیون تن زباله از صنایع مصرف شده در اقیانوس ها تخلیه می شوند. براساس این آمار ها، انسان ها برای تامین نیاز های خود به زودی به ۴ سیاره دیگر علاوه بر زمین نیاز خواهند داشت.

این وضعیت در کشور ما ایران به مراتب بدتر نیز هست. سرانه ظرفیت زیستی کشور ما ۰,۹ و ردپای اکولوژیک ۲.۱ اعلام شده است که یعنی میزان مصرف منابع زیستی و تاثیر آن بر محیط‌زیست بیش از دو برابر ظرفیت زیستی کشور است. همچنین به گفته محمد درویش، فعال محیط زیست «ایران با وجود اینکه از نظر اقتصادی در رده هفدهم دنیا قرار دارد، اما جزو ۱۰ کشور مصرف کننده دنیا است؛ در صورتی که باید بین قدرت اقتصادی هر کشور و میزان سرانه مصرف یک توازن برقرار باشد. کشورهایی مانند چین و ژاپن با وجود اینکه جزو ۵ کشور اقتصادی دنیا هستند، اما جزو ۱۰ کشور مصرف کننده دنیا نیستند و برخی دیگر از کشورها مانند ایران و آمریکا رتبه مصرفشان از رتبه‌های اقتصادی آنها بالاتر است، این نشاندهنده این است که در این حوزه با یک مشکل جدی روبرو هستیم». همچنین آمار ها نشان می دهند که ایرانی‌ها ۱۷ برابر اروپایی‌ها به نسبت میانگین، انرژی مصرف می‌کنند.بنابراین در یک نتیجه گیری کلی می توان گفت که مصرف منابع توسط انسان ها به صورت غیر قابل کنترلی در حال افزایش است و در کشور ما نیز پدیده مصرف گرایی به میزان قابل توجهی رواج دارد.

مصرف کننده سبز کیست؟

اگر به بسیاری از تصمیمات خود در شبانه روز نگاه کنیم، در میابیم که توجه محیط زیست گاهی در تصمیمات ما نیز تاثیرگذار است، هر چند که این تاثیر در عده ای زیاد و در عده ای کم است. برای مثال بسیاری از ما محصولات ارگانیک را به محصولاتی که نسبت به آنها تبلیغات منفی وجود دارند، ترجیح می دهیم. یا ممکن است به دلیل کمک به محیط زیست از گرفتن رسید از خودپرداز صرف نظر کنیم. در پژوهشي پيمايشي در آمريكا ۷۶ درصد مردم حاضر بودند، توليد كنندگان محصولات آلوده كننده راتحريم و ۸۱ درصد ميزاني از آسايش خود را براي نجات منابع طبيعي فدا كنند (محمدیان و تخاثی، ۱۳۹۰). این آمار ها نشان می دهند با توجه به مشکلات زیست محیطی مختلف، تعداد افراد علاقه مند به خرید کالای سبز رو به افزایش است.

در تعاریف علمی، مصرف کننده سبز فردی است که تصمیمات های سازگار با محیط زیست را اتخاذ کند و یا فراتر از سایر استاندارد ها اقدام به خرید کالای سبز کند. همچنین در تعریفی دیگر، مصرف کنندگان سبز کسانی هستند که از کسب و کار هایی که از شیوه های سازگار با محیط زیست استفاده می کنند، حمایت می کنند (کریمی علویچه و فروغی اصل، ۱۳۹۴).

در تعاریف بالا، از کالای سبز به عنوان محصول مدنظر مصرف کنندگان سبز نام برده شده است. کالای های سبز محصولاتی هستندکه از طریق حفظ انرژی، منابع و/یا کاهش و حذف استفاده از عوامل سمی، آلودگی ها و ضایعات، از محیط زیست طبیعیمراقبت می کنند یا وضعیت آن را ارتقا می دهند(کریمی علویچه و فروغی اصل، ۱۳۹۴). امروزه بسیاری از شرکت ها برای افزایش فروش خود، محصولات خود را به صورت کالای سبز عرضه می کنند. هر چند که به نظر میرسد که همه این محصولات چندان سازگار با محیط زیست نبوده و گاها شرکت ها از اصطلاح سبز بودن برای افزایش فروش خود نیز استفاده می کنند.

روز جهانی مصرف کننده سبز

چگونه مصرف کننده سبز باشیم؟

هرچند که آمار های ذکر شده به نظر وضعیت ناامیدکننده ای را نشان می دهند اما نباید فراموش کرد که تغییر این وضعیت با تغییر بینش انسان ها امکان پذیر خواهد بود. در صورتی که در جامعه ای مصرف کنندگان احساس مسئولیت نسبت به محیط زیست داشته باشند، این تغییر رویکرد امکان پذیر خواهد بود. در ادامه به ذکر نکات مهمی که یک مصرف کننده سبز به آنها اهمیت می دهد خواهیم پرداخت:

·        پیاده روی یا استفاده از دوچرخه برای رفتن به بازار

·        خرید از نزدیک ترین محل

·        مطالعه، بررسی کردن و تحقیق کردن نسبت به ارگانیک بودن مواد غذایی

·        توجه به محصولات سبز و سازگار با محیط زیست در هنگام خرید

·        خرید آنچه که نیاز دارید و به اندازه ی نیاز! بهترین راه برای مصرف کننده سبز بودن، نخریدن هر چیزی است

·        کاهش مصرف، استفاده مجدد و توجه به بازیافت

·        کاهش استفاده از کیسه های پلاستیکی و به همراه داشتن کیسه های پارچه ای سازگار با محیط زیست در هنگام خرید

·        انتخاب کالا هایی با کمترین بسته بندی و یا پلاستیک کمتر استفاده شده در بسته بندی

·        خودداری از خرید محصولات پلاستیکی

 

مصرف سبز و صنعت نشر

مصرف بیش از حد کاغذ یکی از نگرانی های دوستداران محیط زیست در سال های اخیر بوده است. بخش عمده ای از این کاغذ ها در صنعت نشر مورد استفاده قرار می گیرند، این در حالی است که برخی از کتاب های چاپ شده، بدون در نظر گرفتن مخاطب، بازارشناسی و محاسبه هزینه-فایده از سوی ناشران منتشر می شوند.  استاد عبدالحسین طالعی در مقاله ای به اصلاح الگوی مصرف در صنعت نشر می پردازند و استفاده از الگوی انتشارات آکسفورد را جهت انتشار کتاب به ناشران پیشنهاد می کنند.

اگر از منظر مصرف کننده سبز به موضوع نشر بنگریم، برخی از ناشران در سال های اخیر کتاب های خود را با کاغذ های سازگار با محیط زیست چاپ و منتشر می کنند که استقبال مخاطبان را نیز در پی داشته است. همچنین رواج نشر الکترونیک و انتشار کتاب ها به طور همزمان در اپلیکیشن های کتابخوان الکترونیکی می تواند راهکار موثری برای کاهش مصرف کاغذ باشد. به عنوان مثال، امروزه می توان بسیاری از کتاب های نشر کتابدار را در اپلیکیشن های کتابراه و طاقچه با هزینه ای مناسب تر تهیه و مطالعه کرد که علاوه بر صرفه جویی در هزینه به کاهش استفاده از کاغذ نیز کمک می کند. همچنین دسترسی به کتابهای حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی منتشر شده توسط نشر سمت نیز از طریق اپلیکیشن کتابخوان این نشر در دسترس است.

مصرف کنندگان سبز و کتابخانه‌ها

آگاهی از مشکلات جهانی محیط زیست باعث شده است که سازمان ها تاکید بیشتری بر استراتژی های بازاریابی سبز داشته باشند تا خدمات و محصولات خود را با محیط زیست سازگار کنند (پشتونی زاده و سلیمان ریزی، ۱۳۹۶، ص۲۶۸). ورنر و هاکه (۲۰۱۳) در مقاله ای با موضوع سبز شدن به عنوان یک ابزار بازاریابی برای کتابخانه ها، معتقد هستند که آگاهی کتابخانه ها از پایداری محیط زیست به عنوان بخشی از استراتژی بازاریابی می تواند تاثیر زیادی بر روی مشتریان و ذینفعان داشته باشد. آنها همچنین برداشتن گام های کوچک کتابخانه ها به سمت پایداری و حفظ محیط زیست را در تغییر تصویر کتابخانه در ذهن کاربران موثر می دانند.

به عنوان مثال کتابخانه دانشگاه بین المللی ایالات متحده-آفریقا در اقدامی از کیسه های سازگار با محیط زیست برای حمل کتاب های امانتی دانشجویان استفاده می کند که می تواند علاوه بر فعالیتی سبز، جنبه بازاریابی نیز داشته باشد.

masraf

کیسه پارچه ای در کتابخانه

همچنین نتایج پژوهشی که به تازگی در ایران انجام شده است نشان می دهد که کتابداران به سه مولفه اهمیت به مسائل زیست محیطی، میزان تمایل کتابخانه به خرید کالا ها و خدمات سبز و میزان توجه کتابخانه به برنامه ها و طرح های اجتماعی مرتبط با بازاریابی سبز اهمیت زیادی قائل هستند هر چند که مسائل مالی می تواند بر تصمیمات آنها تاثیرگذار باشد. نویسندگان این پژوهش همچنین پیشنهاد می کنند که مدیران با برگزاری کارگاه های آشنایی با کالا ها و خدمات سبز، کتابداران را در شناسایی و افزایش دانش نسبت به این مسائل یاری نمایند و رفتار خرید سبز آنها را افزایش دهند. کتابداران نیز می توانند با برگزاری کارگاه، نشست، پخش بروشور آموزشی و به طور کلی آگاهی بخشی به کاربران، این رفتار ها را در جامعه کاربران خود نیز گسترش دهند. (پشتونی زاده و سلیمانی ریزی، ۱۳۹۶).

علاوه براین، استفاده مجدد از مواد مصرف شده تحت عنوان DIY  یا DO IT YOURSELF در کتابخانه ها می تواند فعالیت عملی مثبت و تاثیرگذاری باشد. در این طرح، کتابداران می توانند با همکاری کودکان و نوجوانان از اشیا و مواد بی استفاده با خلاقیت و نوآوری. استفاده مجدد کنند. در محیط وب ایده های زیادی در این زمینه وجود دارند که می توانند در کتابخانه ها پیاده شوند.

در نهایت، مجموعه ای از کتاب های کودک متناسب با روز جهانی مصرف کننده را در ادامه معرفی خواهیم کرد که با توجه به اهمیت آموزش کودکان می توانند توسط کتابداران کودک و همچنین کتابداران آموزشگاهی مورد استفاده قرار گیرند.

 

منابع

۱.     پشوتنی زاده, میترا, و سلیمیان, مائده (۱۳۹۶). بررسی میزان اهمیت کتابخانه‌های عمومی شهر اصفهان به مسائل زیست محیطی، برنامه‌های اجتماعی مرتبط با بازاریابی سبز و رفتار خرید سبز. پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی, ۸(۱), ۲۶۷-۲۸۵. doi:۱۰,۲۲۰۶۷/riis.v۷i۲,۶۶۶۳۷

۲.     حسینی، سجاد (۱۳۹۴). روز جهانی مصرف کننده سبز که فراموش شد. پایگاه خبری و تحلیلی گیل نگاه.

۳.     زواران حسینی، صفورا (۱۳۹۵). مصرف‌کننده‌ی سبز بودن را از کودکی آغاز کنیم. وب سایت کتابک.

۴.     طالعی, عبدالحسین. (۱۳۹۰). اصلاح الگوی مصرف در زمینه تولید و نشر کتاب؛ ارائه یک راهکار. آینه پژوهش, ۲۲(۱۲۸), ۳۳-۳۵.

۵.     فروغی اصل, محمد جواد, کریمی علویجه, محمد رضا. (۱۳۹۴). بخش بندی مصرف کنندگان سبز با استفاده از متغیرهای سبک زندگی (مورد مطالعه: مصرف کنندگان محصولات ارگانیک در شهر شیراز). تحقیقات بازاریابی نوین, ۵(۴), ۱۶۳-۱۸۴.

۶.     محمدیان, محمود, ختایی, امیر. (۱۳۹۰). رابطه میان عوامل روانی، اجتماعی و رفتار مصرف کننده سبز (حامی محیط زیست). فصلنامه علمی-پژوهشی مدیریت بازرگانی, ۳(۷), ۱۴۳-۳۰۲.

۷.     ایرانی ها ۱۷ برابر بیشتر از اروپایی ها انرژی مصرف می کنند. وب سایت جهان سبز.

۸.     ۲۸ سپتامبر: روز جهانی مصرف کننده سبزوبلاگ بومسا.

۹.     AparnaGNG (۲۰۱۲). How to be a Green Consumer!. Slideshare.com.

۱۰.Hauke, P., & Werner, K. U. (۲۰۱۳). Going green as a marketing tool for libraries: environmentally sustainable management practices.

۱۱.Kukreti, A. (۲۰۰۹). Green Consumer Day: Make the Right Choice!. Retrieved from http://delhigreens.com/۲۰۰۹/۰۹/۲۸/green-consumer-day-its-about-making-the-right-choice/

 

—————————————————————————

نریمانی، ایمان (1397). چگونه مصرف کننده سبز باشیم؟. پایگاه خبری لیزنا، ستون اطلاعات سبز.

0 پاسخ

دیدگاه خود را ثبت کنید

تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟
در گفتگو ها شرکت کنید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *