تالاب‌ها مناطقی شامل آب‌های طبیعی و مصنوعی، اعم از دائمی یا موقت هستند که در آن آب‌های شور، لب شور، شیرین یا تلخ، به صورت راکد یا جاری یافت می‌شود. همچنین این مناطق ممکن است شامل مناطق ساحلی یا بخش‌هایی از آب دریا باشند که عمق آنها در پایین‌ترین حد جزر، از شش متر تجاوز نکند۱. آنچه گفته شد تعریف علمی تالاب‌ها بود، با این وجود، سوال اصلی برای بسیاری از ما این است که تالاب‌ها اساسا چه فایده‌ای برای انسان و طبیعت دارند؟ و اگر از آنها محافظت نشود چه اتفاقی خواهد افتاد؟
تالاب ها از جهات مختلف، فواید زیادی را دارا هستند. تالاب‌ها محلی برای تزریق سفره‌های زیرزمینی هستند و در واقع اکوسیستم‌هایی هستند که تضمین کننده کیفیت کاربری‌ها بوده و لطافت هوا را به دنبال دارند. همچنین تالاب‌ها محل زیست پرندگان، آبزیان و گونه‌های گیاهی و جانوری به عنوان ذخایر ژنتیکی‌اند. از طرف دیگر تالاب‌ها محلی برای پذیرش پساب‌های کشاورزی، پساب‌های روان آب‌ها و محلی برای تنظیم تعادل اکولوژیکی سفرهای آب زیرزمینی هستند. همچنین از نظر توسعه گردشگری طبیعی به ویژه سایت‌های پرنده نگری، صید آبزیان و بهره برداری از گونه‌های گیاهی تالاب‌ها اهمیت زیادی دارند۲.
از جمله سایر فواید تالاب‌ها نیز می‌توان به تنظیم آب‌های زیرزمینی در محیط پیرامون، صید پرندگان آبزی و ماهیان، تأمین منابع تعلیف دام، کنترل سیلاب‌ها و جلوگیری از فرسایش خاک، تامین غذا و ملزومات زندگی مردم، تعدیل آب و هوا، تنظیم‌کننده جریان‌های آب سطحی و زیرزمینی، پذیرش و تسطیح پساب‌های زیرزمینی، ذخیره کننده آب‌های زیرزمینی و محلی برای تفرج و گردش اشاره کرد.
چهل و هفت سال پیش در چنین روزی کنوانسیون جهانی رامسر به عنوان اولین کنوانسیون محیط زیست جهان با سردمداری ایران و در شهر رامسر تشکیل شد و با توجه به اهمیت تالاب‌ها و حفاظت از آنها، این روز به روز جهانی تالاب‌ها معروف شد. با وجود اهمیت فراوان تالاب‌ها و نامگذاری یک روز به نام آنها اما کمتر کسی تصور می‌کرد که سال‌ها بعد، کشوری که خود پیشقراول این کنوانسیون بوده است، تالاب‌هایش با مشکلات زیادی روبه رو باشند. به گفته کارشناسان، مدیریت نادرست منابع آب، توسعه بیرویه کشاورزی، احداث سد در بالادست و بهره‌برداری بیرویه از منابع تالابی از جمله علل مشکلات تالاب‌های ایران به شمار می‌روند.
چند سال پیش، گری لوییس، هماهنگ‌کننده مقیم سازمان ملل متحد در جمهوری اسلامی ایران پس از بازدید از دریاچه ارومیه و تالاب‌هامون جملاتی را نوشت که نشان از اهمیت آموزش محیط زیست داشت. او گفت آینده‌ای گرم‌تر و خشک‌تر در انتظار خاورمیانه است و همه ما در به وجود آمدن و جلوگیری از بدتر شدن این وضعیت نقش خواهیم داشت.
«همه ما در تصحیح اشتباهات خود نقش داریم. برای مثال، مهندسان و معماران می‌توانند به دنبال راه‌هایی باشند تا محیط اطراف ما را پایدارتر و سبزتر کنند. سیاست‌مداران باید آماده تصمیم‌گیری‌های سخت باشند تا بتوانند محیط‌زیست را حفظ کنند. بازرگانان باید به فکر راه‌هایی باشند تا محیط‌زیست را کمتر تحت تاثیرات منفی قرار دهد. من و شما باید بر سر میز غذا در مورد امنیت محیط‌زیست با فرزندانمان گفتگو کنیم. ما باید روش‌های مصرف خود را تغییر دهیم. باید در مصرف آب صرفه جویی کنیم. از سوخت‌های فسیلی کمتر استفاده کنیم. آموزش و آگاهی افزایی کلید حل این مشکلات است. ما باید به فرزندان خود آموزش دهیم تا از خانه خود محافظت کنند۳.»
این سخنان اهمیت آموزش محیط زیست را بر ما آشکار می‌سازند. جایی که دیگر نمی‌توان منتظر اقدامات دولتی ماند و باید برای حفظ سرزمینمان، در هر شغل و جایگاهی که هستیم، در حد و اندازه خود تلاش کنیم. در این بین همانطور که پیشتر نیز اشاره شد، آموزش و فرهنگ سازی اهمیت ویژه‌ای دارد و آموزگاران و کتابداران می توانند با افزایش آگاهی جامعه و حساسیت آنها نسبت به محیط‌زیست نقش مهمی را ایفا کنند.
کمیته دائمی کنوانسیون رامسر شعار امسال روز جهانی تالاب‌ها را «تالاب ها برای آینده شهری پایدار» معین کرده است. امروزه چهار میلیون نفر و یا تقریبا نیمی از مردم جهان در شهر‌ها زندگی می‌کنند و جمعیت آنها همچنان رو به افزایش است. برنامه‌ریزی برای جمعیت شهری، علاوه بر مسکن، حمل و نقل و خدمات شامل محیط‌زیست سالم نیز می شود. شعار امسال روز جهانی تالاب‌ها، نقش مهم تالاب‌ها را برای شهرنشینی پایدار برجسته می‌کند.
همه ما کتابداران و به ویژه در کتابخانه های عمومی و کتابخانه های کودک موظفیم شعار «تالاب ها برای آینده شهری پایدار» را به عنوان شعار سال ۲۰۱۸ کنوانسیون رامسر به میان مخاطبان خود ببریم و هر روز مصرف درست منابع در دسترس را به همه فرزندان این مرز و بوم یادآوری کنیم.
——————————————————————————————————
۱. ریاست جمهوری، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، مرکز آمار ایران (۱۳۹۳). تعاریف و مفاهیم استاندارد آماری برای استفاده در طرح‌ها و گزارش‌های آماری. تهران: مرکز آمار ایران، دفتر ریاست روابط عمومی و همکاری‌های بین‌الملل.
۲. تبدیل فرصت تالاب‌ها به تهدید. روزنامه آرمان
۳. لوییس، گری. تالاب ها برای آینده: معیشت پایدار. خبرآنلاین.
۴. World Wetlands Day ۲۰۱۸ | Ramsar. (۲۰۱۸). Ramsar.org. Retrieved ۱ February ۲۰۱۸, fromhttps://www.ramsar.org/activity/world-wetlands-day-۲۰۱۸
۵. Wetlands are essential for a sustainable urban future | Ramsar. (۲۰۱۸). Ramsar.org. Retrieved ۱ February ۲۰۱۸, from https://www.ramsar.org/news/wetlands-are-essential-for-a-sustainable-urban-future
منبع:
نریمانی، ایمان. (1396). ۱۳بهمن؛ روز جهانی تالاب‌ها. ستون اطلاعات سبز. دسترسی از اینجا
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.